Żółw żabuti (Chelonoidis carbonarius) – tropikalny mieszkaniec Ameryki Południowej w domowym terrarium

Żółw czerwononogi (red food) lub żółtonogi (yelow food), zwany jako żółw żabuti, to gatunek, który od lat fascynuje zarówno naukowców, jak i hodowców. Jego spokojne usposobienie, barwny wygląd i stosunkowo proste wymagania sprawiły, że stał się jednym z najczęściej utrzymywanych żółwi lądowych w hodowlach. Ale za tym uroczym pancerzem kryje się gatunek o niezwykłej biologii i szerokim zasięgu występowania.

---

Środowisko naturalne – od sawann po lasy deszczowe

W naturze Chelonoidis carbonarius zamieszkuje rozległy obszar Ameryki Południowej – od Panamy, przez Wenezuelę, Gujanę, Brazylię, aż po Paragwaj i Argentynę. Spotykany jest zarówno w wilgotnych lasach tropikalnych, jak i na suchszych sawannach i obrzeżach lasów (źródło: Vinke & Vinke, 2001; Vargas-Ramírez et al., 2010).
Ta różnorodność środowisk wymusiła dużą elastyczność ekologiczną: żółwie potrafią przetrwać okresy suszy, ukrywając się w cieniu roślinności lub zagrzebując się w wilgotnej ziemi, gdzie przechodzą stan przypominający letni sen – estywację.

W lasach deszczowych aktywne są głównie o świcie i po deszczu, gdy temperatura i wilgotność są optymalne. W naturze często spotyka się je w pobliżu wodopoju, gdzie nie tylko piją, ale i zanurzają się dla ochłody.

---

Wygląd i charakterystyczne cechy gatunku

Dorosłe osobniki osiągają długość pancerza od 40 do 60 cm i masę do 12 kg. Ich pancerz ma barwę ciemnobrązową lub czarną, z żółtawymi plamami pośrodku każdego pancerzyka, co nadaje im charakterystyczny, „plamisty” wygląd.
Głowa i nogi ozdobione są intensywnymi plamami w odcieniach czerwieni, pomarańczu lub żółci – to właśnie one dały nazwę gatunkowi.

Żółwie te nie mają przedniego tarczka karkowego (nuchal scute), a tylna część karapaksu zakończona jest jednym dużym, niepodzielonym tarczem nadogonowym – typową cechą rodzaju Chelonoidis. Samce są większe, mają wklęsły plastron i wydłużony ogon.

---

Tryb życia i zachowania

Żółw żabuti to dzienny i spokojny gatunek, który większą część czasu spędza na żerowaniu i wygrzewaniu się w słońcu.
Jest wszystkożerny – w naturze żywi się owocami, liśćmi, kwiatami, grzybami, a także ślimakami, owadami i padliną (Wang et al., 2011). Taka różnorodność diety czyni go odpornym na sezonowe zmiany dostępności pokarmu.

Ciekawostką jest jego „płacz” – żółwie żabuti często wyglądają, jakby miały łzy w oczach. W rzeczywistości to naturalny mechanizm osmoregulacji: specjalne gruczoły łzowe usuwają nadmiar soli mineralnych z organizmu, pomagając utrzymać równowagę wodno-elektrolitową.

W okresie suchej pory roku, gdy dostęp do wody jest ograniczony, żółwie potrafią spowolnić metabolizm i ograniczyć aktywność, przetrzymując trudne warunki w wilgotnych jamach lub pod liśćmi.

---

Rozmnażanie i rozwój

Dojrzałość płciową osiągają zwykle po około pięciu latach życia. Samce w okresie godowym stają się bardziej aktywne – kiwają głową i wydają charakterystyczne dźwięki..
Samice składają 2–15 jaj w jednym gnieździe, kilka razy w roku, zazwyczaj w porze deszczowej (czerwiec–wrzesień). Inkubacja trwa około 4–6 miesięcy, a młode po wykluciu mają długość zaledwie kilku centymetrów.

---

Warunki w hodowli

W domowej hodowli żółw żabuti preferuje dużą wilgotność, warto więc odwzorować tropikalne warunki środowiska naturalnego. Terrarium powinno być obszerne (min. 150 × 100 cm dla dorosłego osobnika), z temperaturą dzienną 28–32°C i punktem grzewczym do 35°C. Nocą temperatura może spadać do 20°C, ale nie niżej.
Wilgotność utrzymuj na poziomie 70–80%, stosując zraszanie i wilgotne podłoże (np. włókno kokosowe, torf, kora). Niezbędny jest dostęp do światła UVB i płytkiego naczynia z wodą do kąpieli.

Dieta powinna bazować na warzywach liściastych, owocach (papaja, mango, melon), kwiatostanach hibiskusa, grzybach oraz niewielkiej ilości białka zwierzęcego (np. ślimaki, krewetki suszone lub mącznik). Nadmiar owoców może prowadzić do biegunek, dlatego zachowaj umiar.

---

Ciekawostki i relacja z człowiekiem

Żółw żabuti od stuleci jest częścią kultury ludów Ameryki Południowej – często pojawia się w mitach i opowieściach Indian Amazonii jako symbol mądrości i długowieczności.
W niewoli żyje do 60 lat, ale niektóre osobniki znane z ogrodów zoologicznych przekroczyły wiek 70 lat.

Żółw żabuti bywa niezwykle towarzyski – potrafi rozpoznawać swoich opiekunów i reagować na ich obecność. To sprawia, że są nie tylko ciekawym obiektem badań, ale też wdzięcznym domowym towarzyszem dla cierpliwego hodowcy. Należy jednak pamiętać że jak każdy gad na początku hodowli potrzebuje czasu, żeby się zaaklimatyzować w nowym miejscu. Początkowy stres również jest często spotykany u tych osobników i należy zachować dużą cierpliwość zanim żółw żabuti odwdzięczy się aktywnością i interakcją z hodowcą.

---

Podsumowanie

Żółw żabuti to gatunek, który doskonale łączy egzotykę z łagodnym temperamentem. Dzięki swojej odporności i inteligencji świetnie adaptuje się do życia w niewoli, o ile zapewnimy mu odpowiednie warunki – ciepło, wilgoć, przestrzeń i zróżnicowaną dietę.
Dla miłośników przyrody to zwierzę pełne osobowości, które potrafi zaskoczyć swoimi zachowaniami i długowiecznością. Obserwując żabuti, można poczuć się jak w sercu południowoamerykańskiej dżungli – bez wychodzenia z domu.

Źródło: nationalzoo.si.edu, blog.wildfloridairboats.com