Sulcata znana jest również jako żółwi afrykański lub ostrogowy, pochodzi z suchego, jałowego, pustynnego obszaru w północnej Afryce. Może dożyć nawet 100 lat (!) co jest istotną informacją jeśli zaczynamy hodowle od wyklucia.

Żółw Sulcata to jedyny istniejący gatunek z rodzaju Centrochelys, niestety wszystkie inne podgatunki wymarły. Według niektórych źródeł zaliczano go do rodzaju Geochelone, gdyż podobnie jak w przypadku wielu gadów, klasyfikacja jest często przedmiotem dyskusji.

Sulcata to obecnie największy gatunek żółwia kontynentalnego i ogólnie trzeci co do wielkości gatunek żółwia na świecie. Jedynymi większymi od Sulcaty są gigantyczne żółwie wyspowe Galapagos i olbrzymie żółwie Aldabra z archipelagu Seszeli. Nie mniej jednak żółwie pustynne znacznie różnią się od swoich gigantycznych kuzynów żyjących na wyspach, co wiąże się również ze specyficznym przystosowaniem do życia w niewoli.

Naturalne siedliska

Żółwie Sulcata pochodzą z Afryki Północnej, gdzie żyją w rozproszonych populacjach w regionie Saleh na południe od Sahary. Region ten obejmuje kraje ze wschodu na zachód, takie jak Czad, Erytrea, Etiopia, Mali, Mauretania, Niger, Nigeria, Senegal i Sudan. Niestety przypuszcza się, iż wyginąć w niektórych regionach historycznych, takich jak Togo, a rozmieszczenie populacji tego gatunku jest ogólnie słabo poznane.

Sahara jest trzecią co do wielkości pustynią na świecie. Siedliska Sahary są przeważnie suche i jałowe, a sezonowe opady deszczu różnią się w zależności od regionu. Temperatury mogą wahać się od 25 do 48 stopni Celsjusza w ciągu dnia i spadać do 16C w nocy.

Siedlisko Sahary jest podzielone na wiele regionów od suchych pustyń po góry. Na ogromnych obszarach Sahary obszary przybrzeżne są otoczone oceanami, podczas gdy większość pozostałych regionów jest całkowicie pozbawiona dostępu do morza. Ma to ogromny wpływ na mikroklimat i ekosystemy każdego regionu. Południowa część Sahary, gdzie żyje wiele sulcat, to specjalna strefa przejściowa, która prowadzi do innych regionów Afryki.

Dorosłe żółwie sulcata praktycznie nie mają naturalnych wrogów, natomiast młode narażone są na atak drapieżników takich jak hieny, lwy lub krokodyle. Jednak najtrudniejszy dla nich jest klimat i klęski żywiołowe spowodowane np. przez pożary. Ponadto nadal ich populacja zmniejsza się z uwagi na kłusownictwo oraz polowania na mięso przez tubylców.

Żółw sulcata musi przetrwać trudne warunki ze względu na subsaharyjski klimat. Zamieszkuje pustynie, łąki, zarośla i sawanny na Saharze, gdzie prowadzi przeważnie samotny tryb życia. Czynniki te mają wpływ na ich styl życia, zachowania i ogólne wymagania, dlatego warto je wziąć pod uwagę zakładając domową hodowle.

Charakterystyka fizyczna

Żółwie sulcata osiągają średnio wielkość koło 80cm w przypadku samca i maksymalnie 60cm w przypadku samicy. Rekordzista miał 106cm i nazywał się Flower (wg danych z 1925r.). Młode osobniki natomiast rodzą się stosunkowo małe. Wykluwają się z jaja zaledwie kilku centymetrowe i przypominają bladożółtą piłeczkę do ping-ponga. Ich pancerz jest koloru brązowego, a skóra ma kolor piasku. Te urocze żółwie rosną dość szybko i w ciągu roku mogą osiągnąć wagę nawet 1000g.

U tego gatunku występuje dymorfizm płciowy. Samce mają dużą płytkę dziąsłową wystającą z plastronu, dłuższy ogon oraz wklęsły plastron. Samice natomiast mają zmniejszoną łuskę dziąsłową, krótsze ogony, niżej umieszczoną kloakę i płaski plastron. Łuska dziąsłowa to struktura wystająca spod obszarów klatki piersiowej i jest większa u samców zwykle wykorzystywanych do walki lub krycia. Żółwie Sulcata mają na nogach ostrogi w kształcie łusek, twardą skórę, która zapobiega utracie wody i mocny pancerz, który chroni je przed drapieżnikami.

Żółw pustynny Sulcata – zachowania

Żółwie Sulcata prowadzą samotny tryb życia na wolności, gdzie opisuje się je jako aktywne o świcie i zmierzchu. Aby przetrwać w trudnych, dzikich warunkach, sulcaty tworzą złożone, głębokie nory w ziemi, aby uciec przed upałem. Mogą być ogromne, połączone tunelami, w których często można spotkać kilka osobników tego samego gatunku jak również inne zwierzęta. Nory te pomagają w termoregulacji w celu utrzymania właściwej temperatury ciała i zapewniają im miejsce schronienia jak również utrzymują odpowiedni poziom wilgotności.

W naturze żółwie sulcata rzadko mają dostęp do wody, dlatego muszą polegać na zróżnicowanej diecie zapewniającej nawodnienie. Najlepsze okazują się kaktusy, chwasty i trawy. Te adaptacje pomagają im przetrwać na suchej i jałowej pustyni Sahary. W niewoli oczywiście mamy więcej możliwości na nawodnienie jednak nadal warto odzwierciedlać warunki naturalne, stąd woda nie musi być na stałe w terrarium, ale dostęp do wody powinien być raz na jakiś czas zapewniony.

Dorosłe Sulcaty raczej są samotnikami, można je trzymać w większym gronie jeśli monitorujemy ich zachowanie. Samce mogą ze sobą walczyć, czasami aż do śmierci, co może spowodować dotkliwe obrażenia.

Samice można trzymać z innymi samicami przed osiągnięciem dojrzałości płciowej, a samce z samicami jedynie w okresie lęgowym. W wyniku walki i/lub krycia zdarza się że żółwie się okaleczają a niektóre rany mogą być poważne. Zachowanie Sulcata można opisać jako bardziej agresywne w porównaniu do innych gatunków żółwi, ale raczej są to łagodne zwierzęta dla człowieka. Zresztą wiele jest przykładów w mediach społecznościowych, gdzie żółw pustynny zachowuje się jak prawdziwy przyjaciel człowieka.

Żółwie Sulcata prowadzą powolny i stabilny tryb życia, żerują jako gatunek na obszarach trawiastych i są bardzo odporne na klimat saharyjski. Ponadto te osobniki na wolności mają niezwykłe zmysły i zdolności, takie jak magnetorecepcja, która pomaga im poruszać się po kontynencie. Zdolność ta umożliwia zwierzętom odczuwanie pola magnetycznego, dzięki czemu wykorzystują specjalne struktury komórkowe w swoim organizmie, które reagują na pole magnetyczne. Nie jest to jednak do końca zbadany obszar nauki stąd konieczne są dalsze badania nad biologią behawioralną i sensoryczną u żółwi.

Dieta żółwi pustynnych

Żółwie Sulcata są przede wszystkim roślinożerne. W ich dzikich siedliskach żywią się trawami, sukulentami oraz chwastami. W skrajnych przypadkach mogą oportunistycznie żerować na padlinie lub martwej materii roślinnej.

W niewoli jedzą głównie trawy, siano, zioła łąkowe ale nie pogardzą również gotowym pokarmem w postaci granulatu, który jest specjalnie przygotowany pod dietę żółwi lądowych. Można również podawać owoce o niskiej zawartości cukru np. papaja czy smoczy owoc. Trzeba również pamiętać, że dorosłe osobniki jedzą bardzo dużo i utrzymanie codziennej diety może być z czasem kosztowne.

Należy pamiętać, że zbyt częste karmienie i w dużych ilościach może doprowadzić do szybkiego i nieprawidłowego wzrostu. A te żółwie mają niestety tendencję do przejadania się co może doprowadzić do krzywicy tzw. piramidowania. Sulcaty mogły by jeść bez opamiętania (nazywamy je w naszym żargonie żartobliwie „kosiarkami”) dlatego należy kontrolować ich dietę, aby za szybko nie przyrastały nawet robiąc tzw. głodówki raz w tygodniu.

Hodowla i rozmnażanie

Sulcaty osiągają dojrzałość płciową w wieku około 15 lat, a rozmnażanie i składanie jaj ma charakter sezonowy i różni się w zależności od panujących warunków na wolności lub w niewoli. Samice mogą wykopać kilka nor zanim złożą jaja w ziemi (zwykle od 10 do 25 jaj). Młode wylęgają po około 100 dniach właściwej inkubacji.

Hodowla w niewoli cieszy się dużym powodzeniem w USA i wielu krajach europejskich, a sulcaty są dość powszechne w sprzedaży dzięki czemu populacja naturalnie żyjących osobników ma szanse się odrodzić. W Polsce jest kilku hodowców rozmnażających ten gatunek jednak na rynku dostępne są również osobniki importowane z krajów UE i takie tez posiadamy my. Niemniej jednak impulsywne kupowanie żółwi pustynnych może mieć dla nich negatywne konsekwencje, gdyż są to gady, które nie zimują i dorastają do gigantycznych rozmiarów i jako dorosłe osobniki wymagają sporej przestrzeni.

Opieka nad młodymi

Młode osobniki powinny być trzymane w pomieszczeniach zamkniętych, chyba że są całkowicie odporne na drapieżniki i chronione przed ekstremalnymi temperaturami. Trzymanie ich w pomieszczeniu przez pierwsze kilka lat życia jest zazwyczaj najlepszą praktyką. W ten sposób możemy kontrolować temperaturę, naświetlanie i czystość w zbiorniku.

Podobnie jak w przypadku wszystkich gadów, w siedliskach trzymanych w niewoli niezbędna jest ciepła i chłodna strefa, aby zwierzęta miały możliwość termoregulacji. Dzięki temu trzymane w terrariach gady mogą zachowywać się naturalnie i regulować temperaturę ciała.

Żółwie Sulcata dobrze się czują w zbiornikach z temperaturą z zakresu od 25 do 38 stopni Celsjusza, przy czym najwyższa temperatura powinna być na wyspie ciepła. Temperatura w pomieszczeniu nie powinna spadać poniżej 23stopni Celsjusza zarówno w pomieszczeniu.

Młode osobniki można trzymać w terrariach zamkniętych lub otwartych, mogą służyć do tego nawet plastikowe kasty pod warunkiem, że będzie wystarczająco dużo miejsca na stworzenie strefy chłodnej i wyspy ciepła. Siedlisko powinno pomieścić kryjówki jednak na tyle niskie aby zwierzęta w momencie upadku mogły się obrócić.

W terrarium może pojawić się również miska na wodę i pokarm przy czym należy pamiętać, aby młode osobniki regularnie kąpać wkładając je do osobnego pojemnika.

Bardzo ważne jest również odpowiednie podłoże w zbiorniku. Żółwie sulcata w naturalny sposób zakopują się w norach stąd ważne jest, aby podłoże było jednocześnie zwarte i sypkie oraz utrzymywało odpowiednią wilgotność. Najlepiej sprawdzi się do tego połączenie piasku i torfu.

Oświetlenie w terrariach u żółwi sulcata jest niezwykle ważne. Żółwie muszą uzyskać odpowiednie widmo promieniowania UV, aby mogły prawidłowo rosnąć. Z tego powodu zwykłe żarówki grzewcze i świetlówki nie sprostają tym wymaganiom. Najlepiej sprawdzą się w tym celu żarówki HQI rtęciowe i metahalogeny. Takie oświetlenie zapewnia jednocześnie promieniowanie UVA, UVB i odpowiednią temperaturę. Jeśli nie spełnione zostaną te wymagania zwierzę najpewniej zacznie cierpieć na MBD.

Ponadto trzeba pamiętać o zachowaniu cyklu dobowego podobnie jak w warunkach naturalnych. W tym celu żarówka powinna świecić się od 8 do 10 godzin a w nocy nie powinna spadać poniżej 20C.

Opieka dorosłych żółwi sulcata

Dorosłe żółwie pustynne będą wymagać dużych przestrzeni na świeżym powietrzu, których z oczywistych względów nie będziemy w stanie zapewnić przez cały rok a trzeba pamiętać, że gatunek ten nie zimuje. Dlatego zbudowanie wybiegu na zimę dla dorosłych osobników będzie nie lada wyzwaniem. Co więcej sulcaty to silne, zdeterminowane gady, które potrafią przełamać najcięższe bariery i przekopać całe podwórka. Ich bojowe i odważne zachowanie może być nieoczekiwanym wyzwaniem dla hodowców, którzy rozpoczynając hodowle mają na początku „niemowlę” wielkości dłoni.

Na wybiegu zewnętrznym powinno znaleźć się naczynie z wodą, ponieważ kąpiele byłyby trudne z uwagi chociażby na wagę takiego osobnika. Dodatkowo trzeba zaprojektować dobrze taki wybieg, zapewniając dużą ilość cienia. Im więcej, tym lepiej, dlatego zachęcamy hodowców do eksperymentowania w ogrodzie i wzbogacanie zbiornika o dużą ilość roślin i krzewów.

Podsumowując żółwie pustynne są to gady, które potrzebują ogromnej przestrzeni, dużo uwagi oraz oddanych opiekunów, którzy myślą również przyszłościowo. Z pewnością nie jest to gatunek, którego możemy polecić osobom początkującym. Sulacaty mają niecodzienną osobowość i ciekawość. Potrafią przyzwyczaić się do właścicieli i przywiązać na całe życie dlatego ważne jest, aby przed zakupem dobrze przemyśleć sposób hodowli, aby zarówno żółwiowi jak i hodowcom żyło się komfortowo.

Źródło: www.thesprucepets.com, a-z-animals.com